Bu yazımda zamanı tersine çevirmekten bahsedeceğim. Zamanı tersine çevirmek derken geçmişte belli bir zamana yolculuk yapmaktan bahsetmiyorum tabi. Tıpkı bir videoyu geriye doğru oynatmak gibi zamanda geriye doğru hareket etmekten bahsediyorum. Yani herkes düz giderken siz ters gidiyorsunuz ya da tam tersi siz düz diğer herkes tersine gidiyor. Tenet’i izlediyseniz konuya az çok aşinasınızdır. Ve evet bu yazımda bolca Tenet’e değineceğim için spoilerle karşılaşabilirsiniz baştan uyarayım.
Zamanı tersine döndürmek, Tenet’de entropinin tersine çevrilmesi ile açıklanıyor. Entropi ne alaka derseniz bunun da kaynağı Termodinamiğin yasalarından geliyor. Termodinamiğin yasaları termal enerji, ısı ve diğer enerji formları arasında ki ilişkiyi ve enerjinin madde üzerindeki etkilerini tanımlar. Termodinamiğin birinci yasasına göre enerji yoktan var ve vardan da yok edilemez. Termodinamiğin ikinci yasası ise enerji transfer edildikçe bir miktarın kaybolacağını ifade eder. Aynı zamanda herhangi bir sistemin her zaman düzensizleşme eğiliminde olduğunu ve kapalı bir sistemin entropisinin zaman içinde daima artacağını söyler.
Yani kısaca termodinamiğin ikinci yasasına göre büyük
patlamadan itibaren genişleyen evrenimiz giderek düzensizleşir ve entropisi
artar. Evrende ki her şey de giderek düzensizleşme eğiliminde olduğu için
entropinin bize zamanın akış yönünü göstereceği düşünülür. Zamanın akış yönünü,
1927 yılında İngiliz fizikçi Arthur Eddington tarafından “zaman oku” olarak
ifade edilmiştir. Bu ok zamanın tek yöne doğru aktığını gösterir ve pratikte
zamanın okunda geriye gitmek yani düzensizliği düzene döndürmek mümkün
değildir. Kırılan ve parçaları dağılan (düzensizleşen) bir bardağın kırılmadan
önceki haline geri dönememesi gibi ya da kırılan bir yumurtanın eski haline
gelememesi gibi, yaşlanan bir insanın tekrar gençleşememesi gibi zamanı geri
çeviremeyiz. Yani şimdilik…
Canlılar lokal olarak entropiyi düşürebilseler de evrenin toplam entropisini her zaman arttıracaklardır. Toplam entropi arttığı için, ancak kapalı bir sistemin entropisini düşürerek zamanı tersine çevirebiliriz. Bu sistemin içinde kendi bakış açımızdan entropi her zaman pozitif olacaktır. Yani çevremize göre geriye hareket ediyor gibi görünsek de kendi bakış açımıza göre ileri hareket ediyor olacağız. Tabi bu işin teori kısmı... Peki, pratik kısmında bilim insanları neler yapıyor?
Amerika ve Rusya’dan araştırmacılar bu oku atom altı parçacıklar için bir miktar bükmeyi başardılar. Araştırmacılar, kuantum bilgisayar yardımıyla tek bir parçacığı harekete geçirdiklerinde parçacığın dalga fonksiyonu zamanla sudaki bir dalgalanma gibi yayıldı. Daha sonra bir kuantum bilgisayarda her parçacık için zamanın yönünü tersine çevirecek, yani parçacıktan yayılan dalgayı tekrar parçacığa döndürecek, bir algoritma yazdılar. Ve bunu entropiyi arttırmadan ya da evrenin herhangi bir yerinde düzensizlik yaratmadan gerçekleştirerek adeta zamanın okuna karşı koymuşlar.
Bu deney şimdilik atom altı parçacıklarla gerçekleştirilmiş olsa da bir süre sonra daha büyük boyutlara ulaşabileceğinin bir nevi kanıtını da sağlamış durumda aslında. Yani ihtiyacımız olan bizden yayılan entropiyi tersine çevirecek şekilde programlanmış bir bilgisayar.
Tamam, diyelim ki bunu makro boyutlarda gerçekleştirmeyi başardık ve kendimizi evirttik… Bundan sonra ne olacak? Öncelikle dikkat etmeniz gereken hususlardan birisi ateş artık sizi yakamaz. Neden mi? Isı tersine akacağı için sizi yakmak yerine dondurur. Yani yine bir şekilde zarar verir ondan kurtuluş yok. Aman dikkat. Ve birde oksijen sorunu var tabi. Filmi izlediyseniz kahramanlarımızın evirtilmiş evrende oksijen maskesi kullandığını görmüşsünüzdür. Sebebi ne ola ki?
Bütün parçacıkların bir anti parçacığı vardır. Bu anti parçacıklar temelde aynı özellikte ancak zıt yüke sahiptir. Tenet’de de zamanı tersine çeviren bir çeşit zaman makinesinden geçen kişi anti-maddeden oluşmuş geriye akan bir evrende hareket eder. Yani o kişinin parçacıkları evirtilmiş olur ve geriye hareken eden bir anti-maddeye dönüşürler. Artık bir anti beden olduğu için solunum sistemi de tersine çalışacaktır ve oksijen soluyup karbondioksit vermek yerine tam tersi anti-karbondioksit soluyup anti-oksijen verecektir. Bu nedenle evirtilmiş kahramanlarımız oksijeni de evirtilmiş bir oksijen maskesi kullanmak zorundadır. O zaman zamanda geriye gideceğimiz zaman oksijen tüpümüzü de yanımıza almayı unutmayalım. Yoksa sonuçları ölümcül olacaktır.
Tenet’de ilginç olan bir diğer husus da geçmişle gelecek arasındaki bağdır. Hemen hemen her zamanda yolculuk filminde de değinildiği üzere geçmişi gelecekten bağımsız düşünemeyiz. Geçmişe gidip sadece bir boy göstermiş dahi olsanız o ana şahitlik eden birileri varsa bu aslında geçmişte yaşanmış bir anı olarak hep var olmuş olacaktır. Yani biri karşınıza çıkıp sizi geçmiş bir tarihte hiç gitmediğiniz bir yerde gördüğünü iddia ederse hemen başkasıyla karıştırdığını söylemeyin. Belli mi olur belki ilerleyen zamanda bir zamanda yolculuk yapıp o kişinin söylediği ana ve yere gidip geliverirsiniz.
Peki, geçmiş ve geleceğin bu bağı nasıl oluşuyor ve bunu bilim nasıl açıklıyor?
Ayna evrenler…
Paralel evrenlerin adını çokça duymuş olduğunuzu tahmin ediyorum. Hani şu aynı anda sonsuz sayıda oluşan ve birbirinden bağımsız evrenler var ya… Ayna evrenlerde buna benziyor. Bu sefer evrenler birbirinin aynısı ama birbirlerine ters zaman akışına sahip. Janus Kozmolojik Modeline göre evren iki ayna evrenden oluşmaktadır. Bu model, iki evren büyük patlamada birbirine zıt zaman oklarıyla var olmuş olabileceğini söylüyor. Bu kozmolojik modelle Tenet’de gelecekteki olaylarla ters evrendeki olayların bağlantısını açıklayabiliriz.
Yani filmde de açıklandığı gibi entropiyi makro boyutlarda tersine çevirmenin bir yolunu bulduğumuzda zaman çizgisinde geriye doğru yürüyebiliriz gibi görünüyor. Çevrenizde olup biteni geri sarılmış bir video izler gibi izlemek nasıl olurdu sizce? Denemek ister miydiniz? Zamanı kısa bir süreliğine geri alma şansınız olsaydı ilk ne yapmak isterdiniz?
Kaynakça
Physicists Reverse Time for Tiny Particles Inside a Quantum Computer
Yorumlar
Yorum Gönder